Çiğdem Yılmaz – Türkiye’de 2022 yılından bu yana ihracat kısıtlamasına mevzu olan domates salçası, domates üreticisine sıkıntı bir dönem daha yaşatıyor. Mayıs 2024’te ihracat kısıtlamasının kalkmasına karşın pazarlarını kaybeden endüstrici, elindeki yüksek stok nedeniyle alımlarını azalttı ve fiyatı düşürdü. Salçalık domatesin toplama maliyetini karşılamakta zahmet çeken üreticiler, ya domatesini toplamadan tarlada bıraktı, ya da ziyanına satış yapıyor.
Fabrikalar ise önceliği ve daha yüksek fiyatı kontratlı çiftçilere veriyor. Ocak ayında fabrikalarla kontrat yapan çiftçi, kontrat yapmayan çiftçiye nazaran daha şanslı. Mukavele yapan çiftçi domatesini 3 TL ile 3.5 TL ortasında satarken, kontrat yapmayan çiftçinin domatesi 1.80 kuruşa alıcı buldu. Ziraat odaları yapılan plansız üretim ve ihracatın azalması nedeniyle çiftçinin mağdur edildiğini belirtirken, domatesi ziyanına satan ya da tarlada çürümeye bırakan bir çiftçi de bu alana devletin müdahale etmesini talep ediyor.
Acil tahlil talebi
Milliyet’e konuşan Manisa Ziraat Odası Başkanı Hüseyin Altındağ, tarım siyasetlerinin pek çok alanda tekrar ele alınması gerektiğini tabir ederek, şunları söyledi:
“Hasat devri gelen bütün tarım eserlerinde çiftçimiz ziyan etti. Yetiştirdiğimiz eserlerin fiyatı yükseldiğinde ihracat yasaklanıyor ya da ithal ediliyor. Üreticilerimizle birlikte tarım eserlerini işleyen, ihraç eden fabrikalar da iflas ediyor. Geçen yıl salçaya getirilen ihracat kısıtlaması nedeniyle endüstricinin elinde eser kaldı. Elinde eser olan kişi neden tekrar eser alsın? Buğday, pamuk ve mısır üzere eserlere verilen prim düşük olduğu için de çiftçimiz ekemiyor. Bu koşullar iyileştirilmezse çiftçilerimiz üretemez. Bilhassa salçalık domateste acil tahlil bulunmalıdır. Tarım ve Orman Bakanlığı ile salça fabrikaları ortasında ivedilikle tahlil odaklı önlemlerin alınmasını temenni ediyoruz.”
1 lira işçiye 1 lira çiftçiye
Çiftçiler geçen dönem ziyan ettiklerini belirttikleri buğday, mısır, pamuk üzere eserlerin yerine bu yıl daha fazla domates ektiklerine dikkat çekti. Hüseyin Altındağ, “Bugün domatesin maliyeti 1 dekarda 30 bin – 35 bin TL olmasına karşın üreticimiz 1.70 TL – 2 TL’ye domates satmak zorunda kaldı. Bunun 1 TL’si personele gidiyor. Bu türlü olunca çiftçinin eline hiçbir şey kalmıyor. Fabrikalar, alacağı eserler için ocak ayında çiftçi ile kontrat yaptı ve kontrat yaptığı çiftçiye muhakkak bir fiyat verdi; verdiği bu fiyattan da eseri aldı. Lakin rastgele bir kontrat yapmayanlara fabrika daha ucuz fiyat veriyor. Ayrıyeten bu sezon fazla eser ekildi, plansız üretim sorun oldu” dedi.
Üreticide 2 TL ancak markette 18 TL
Çiftçiden kilosu 2 TL’nin altında alınan salçalık domates kimi zincir ve mahallî marketlerde ise 10 TL ile 18 TL ortasında fiyatlara satılıyor.
“Ürünümü satamadım”
Çiftçilik yapan Nimet Aydın da 250 ton domatesin tarlada çürüdüğünü belirterek, “Ürünümü bu yıl satamadım, eser tarlada çürüdü. Olağan alıcı bulamadım. Fabrikalar da çok komik fiyatlar teklif ediyor. 3- 3.5 TL olan domates için 1.80 kuruş teklif ediyorlar. Burada fabrikalar ‘çiftçi kandırdı ya da mağdur etti’ demek yanlışsız olmaz. fabrikalar 3-3.5 TL’lik fiyatı daha evvel mukavele yaptığı çiftçiye veriyor. Bir daha domates ekmeyeceğim. Karpuz da kavun da bu yıl elimizde kaldı” diye konuştu.
Devletten müdahale bekleniyor
Manisa’da yaşayan ve çiftçilik yapan Serkan Çavuş, “8 dekarlık domates tarlam vardı ve buradaki domateslerin fiyatı yaklaşık 300 bin TL’ydi lakin ben 200 bin TL’ye alıcı-tüccar buldum fakat almaktan vazgeçti. Domatesler elimde kalmasın diye ziyanına 140 bin TL’ye öbür bir tüccara satmak zorunda kaldım. Fabrikalar evvelden mutabakat yapınca domatesleri, 2.5 ya da 3 TL’ye alıyor ancak şayet evvelden fabrika ile bir anlaşmanız yoksa 1 TL 80 kuruş istiyor. Fabrikalarda aslında fırsatçılık yapıyor 3 TL satın aldığı domatesi sizden 1 TL 80 kuruş istiyor. Bu türlü olunca da çiftçi vermek istemiyor. Zira zati 1 TL personellik, 80 kuruşun da kimseye yararı yok” diyerek devletin bu alana müdahale etmesini istedi.