Bireysel ve kurumlar müşteriler, yüksek enflasyona karşın kredi kartından yüzde 20’nin altında, uygun maliyetle borçlanabiliyor. Nakit avans bilhassa bireyler için en ucuz borçlanma imkanını sunduğu için seçimlerden evvel yaygın olarak kullanılıyordu.
Ekonomim’in haberine nazaran, birçok banka seçimlerin 14 Mayıs’ta gerçekleşen birinci cinsinden bir hafta evvel, nakit avans olarak kullandırılabilen meblağları azaltmaya ve vadeleri kısaltmaya başlamıştı.
Geçen hafta ise TCMB, kişisel kredi kartları vasıtasıyla belli bir limitin üzerinde yapılan nakit avans kullanımı ve kuyum harcamalarının büyük kısmının yüzde 30 oranında menkul değer tesisine tabi olmasına karar verdi. Lakin bu kararı birkaç gün sonra kaldırdı.
Piyasalarda ve toplumsal medyada kararın iki günde uygulamaya alınıp 19 Mayıs günü kaldırılmasına ağır tenkit geldi. TCMB’nin kısıtlama kararını geri çekmesine karşın bankacılar nakit avansın eskisi kadar ağır kullandırılmasının mümkün olmadığını söylüyor.
Bir bankacı, bankaların hâlâ sonlu ölçüde nakit avans verdiğine dikkat çekerek, “İnsanlar nakit avansla ucuza borçlanıp yüzde 40’a ulaşan mevduata yatırıyor. Bankalar da bu kadar talep olan bir eseri ziyanına vermek istemiyor. Bu yüzden aslında Merkez Bankası’nın birinci aldığı karar öncesinde bankalar durdurmuştu. Şu anda da sonlu bir biçimde devam ediyor” dedi.
Bankaların TCMB kararları öncesinde, bilanço telaşlarıyla kullanımı ve vadeyi aslında sınırlamaya başladığına dikkat çeken bankacılar, mevduat maliyetlerinin yüzde 40’a ulaştığına, bu kredinin ise yüzde 20 altında maliyetle verildiğini belirtiyor.
Kredi kartlarında azami faiz her ay TCMB tarafından belirleniyor. Son aylarda sabit tutulan bu oran, aylık yüzde 1.36 maliyet ile nakit avans kullanımına imkan veriyor.
Bir bankacı, “Bankalar bilanço kaygılarıyla bu kredi çeşidinde kullanımı azaltmaya TCMB düzenlemesi öncesi başlamıştı. TCMB ise büyük ihtimal dövize yönelim gördüğünden kısıt getirmek istedi. Artık tüm bunlar faizin 1.36 olmaması gerektiğini gösteriyor. Seçimin iki tipi ortası özel bankalardan kullanımı çok hızlandıracak bir adım beklemiyorum. Kararın kaldırılması, bu kredi cinsinde faizin yanlışsız yerde olmadığı ve dövize yönelimi artıracağı gerçeğini değiştirmiyor” dedi.
NAKİT AVANSIN YAYGINLAŞMA SÜRECİ
TCMB sarsıntıdan sonra tüketiciye kullandırılan muhtaçlık kredilerini uygulanan faiz oranına nazaran menkul değer tesisi kapsamına almıştı. TCMB bu kredilerde referans orandan farkına nazaran yüzde 20 ila yüzde 90 oranında kademeli tahvil tutma yükümlülüğü getirmişti.
Merkez Bankası takip eden haftalarda 70,000 TL meblağın altındaki kredileri ve zelzele bölgesine kullandırılan kredileri bu uygulamadan muaf tuttu. Bu uygulamalar kişiseller için nakit avansı yaygınlaştıran başka etkenler olmuştu.
TCMB’nin siyaset faizi enflasyonun çok altında olduğu için ülke genelinde birçok faiz siyaset faizini takip etmiyor. Mevduat faizleri yüzde 40’u aşarken ucuz finansman döviz talebi yaratma ihtimali nedeniyle TCMB tarafından “selektif kredi” denilen yatırıma yönlendirme ile sağlanmaya çalışılıyor. Bireysellerin son devirde “yan yol” bulup kullanabildiği alanlar da daha sonra düzenleme ile sınırlanabiliyor.